In het kader van het afstudeervak Beeldende Kunst / Toegepaste Vormgeving 2 ga ik op zoek naar deze ruimtes in de echte wereld en vertaal ze naar twee-dimensionale imaginaire vertrekken waar herinneringen en verhalen in opslag gaan.

he•mi•sfeer (de, zelfst.naamw.; m./v.) Uitspraak: [hemi'sfer] Verbuigingen:hemisferen (meerv.) (Oudgrieks: Hεμι (hemi) = half/helft en Sπηαιρα (sphaira) = "bol") kan verwijzen naar: 1. linker of rechter deel van de hersenen medisch; cerebrale hemisfeer; synoniem: hersenhelft; 2. helft van de aardbol, halfrond; zuidelijke of noordelijke hemisfeer.

ver•haal (het, zelfst.naamw. Uitspraak:[vərˈhal] Verbuigingen:ver|halen (meerv.) verslag van echte of gefantaseerde gebeurtenissen - verhalen vertellen, het scheppingsverhaal, vertelling, geschiedenis, persoonlijk verslag geven, op verhaal komen (herstellen van een indrukwekkende of vermoeiende gebeurtenis).

her•in•ne•ring (de; v; meervoud: herinneringen) - het herinneren; dat wat je je herinnert; geheugen. De terugkeer in het bewustzijn van feiten en ervaringen, in de regel uit eigen belevenis als functie van het geheugen.

natasja exel, student dbkv, cohort 2010, beeldend afstuderen: juni 2014, begeleiders: willem tanja - tiemen voorhorst



zondag 20 april 2014

proces #2

Een lokaal, in het voorbijgaan gezien. Een lege ruimte die we allemaal kennen, begrijpen, en in onze herinnering opnieuw op kunnen bouwen ....


... wordt een ruimte die past in ons geheugenpaleis. We herinneren het licht en de plekken waar we iets kunnen achterlaten, opbergen en neerzetten om later weer terug te vinden. Dit is een geschikte structuur om mee te bouwen.


Ik blijf hier nog even. Ik pak een stoel en schuif aan tafel. Mijn armen lijken te zweven boven het blad. Ik leg mijn hoofd op mijn armen, draai mijn gezicht naar het licht en sluit mijn ogen... doe je de deur achter je dicht?

er gaat iets gebeuren ...

winds in the east, mist coming in
like somethin' is brewin' and bout to begin
can't put me finger on what lies in store
but I fear what's to happen
all happened before ...


Bron: 
P.L.Travers, Mary Poppins

zaterdag 19 april 2014

proces #1

Ik sluip met mijn camera door de school, in het holst van de avond (!) en het felst van de middag. Ik fotografeer ruimtes die eigenlijk dicht zijn, ruimtes die open en verlaten zijn, ik verplaats werkstukken en meubels, verstop me achter deuren en onder tafels, ontdek kasten en nissen, lig in een kronkel om die groene bank op de foto te krijgen en moet enorm vieze, achtergelaten bekers wieberen voor het hogere doel.

Ik voel een collectie aankomen....

ik zie jou....

onderzoek #7

Ik zie een interessante aflevering van het programma Through the wormhole, waarin (de altijd leuke) Morgan Freeman ons meeneemt naar een laboratorium waar de werking van het geheugen wordt onderzocht. De wetenschappers weten dit op fantastisch eenvoudige wijze te illustreren door op een vel papier een tekst in inkt te schrijven en deze doormiddel van een paar druppels water uit te laten lopen.
Je begrijpt het al, de net-geschreven tekst staat voor de gebeurtenis, de uitgelopen en onduidelijk leesbare tekst voor de herinnering.

Ik heb ook een voorbeeld van een gebeurtenis en de herinnering daaraan:

De gebeurtenis.
 
De herinnering aan de gebeurtenis.

Bron:
http://www.sciencechannel.com/tv-shows/through-the-wormhole

vrijdag 18 april 2014

onderzoek #6

Ik vond dit beeld van Deborah Ascheim uit 2013.
Het is een landschap van verkeerd herinnerde gebouwen en structuren. Zij bouwde vanuit haar geheugen naar aanleiding van een beeld dat eerder, in 2000, gemaakt had.

Het werd een totaal andere installatie. Zij noemt het eerdere beeld een conceptuele blauwdruk voor het nieuwe beeld. Ze bouwt haar vervormde en droomachtige geheugenbeelden na. Het wordt een getrouw beeld dat de onherroepelijke cyclus van vergeten en verkeerd herinneren laat zien.

Evenflow, 2000
threshold, 2013
Bron:
www.deborahschheim.com

geheugenpaleizen

Ter illustratie: hoe zou een geheugenpaleis er uit kunnen zien als je hem ziet? Zo dus.

een meneer met geheugenpaleis (en schip) van het Nationaal Archief

(ex) klasgenoot Marianne Oosterhuis stuurde mij deze leuke cover van dit luchtig kasteel

woensdag 16 april 2014

onderzoek #5

Ik vind wat ik zoek. Geheugenpaleizen, ruimtes, kamers en gebouwen als figuratief beeld voor de opslag van verhalen. Want waar laat je een goed verhaal, een treurig verhaal of een eng verhaal? In een ruimte waar jij het terug kunt vinden, een ruimte die jij geschikt vind voor de aard van het verhaal.

De Methode van Loci
Loci is meervoud van het Latijnse locus, dat locatie betekent. Dus niet Loci, die enge zoon van...
Het is een oude mnemonische techniek van visualiseren en organiseren van informatie om deze later makkelijker te kunnen terughalen uit het geheugen.

In deze techniek memoriseer je de indeling van een gebouw of een ander soort geografische lay-out waar zich een aantal kamers of ruimtes kunnen bevinden. Daar breng je bepaalde onderwerpen, herinneringen en verhalen onder door als het ware door de ruimtes heen te lopen en de items te koppelen aan bepaalde kenmerken van de ruimte. Op deze manier haal je ze ook weer terug.


Ondertussen vind ik mooie loci waar ik mijn verhalen in wil opbergen, gewoon op school. Wie had dat gedacht. Morgen meer...

onderzoek #4

'I've been reading, I've been reading
I get smarter when that words get into me
I've been thinking, I've been thinking ...'

Kort en vrij naar Queen B (eyonce) die lekker op het strand rondhangt met mr. 'If I do say so myself' terwijl wij lezen en lezen en lezen.

Ik lees De metaforenmachine van Douwe Draaisma en wordt meegenomen naar de plaatsen die ik zoek, daar waar onze verhalen zijn opgeslagen: in vormen van geheugen, kennis en herinneringen opgeslagen in paleizen, kamers, kooien en tal van kunstmatige geheugens.


Douwe Draaisma

Douwe Draaisma (1953) bezet de Heymans-leerstoel voor de geschiedenis van de psychologie aan de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen, Rijksuniversiteit Groningen.

De metaforenmachine
Een geschiedenis van het geheugen

Het menselijk geheugen is door de eeuwen beschreven in termen van kunstmatige geheugens. De oudste prothese voor het herinneren, het schrift, gaf Plato de mogelijkheid het geheugen te vergelijken met een wastablet. In de middeleeuwen was het geheugen een codex of boek, waaraan de ervaring telkens een ander hoofdstuk toevoegde. In de renaissance verscheen de camera obscura als metafoor voor het visuele geheugen. De uitvinding van de fotografie en fonograaf, de belangrijkste kunstmatige geheugens na het schrift en voor de computer, maakte het mogelijk het geheugen te beschouwen als een instrument voor het conserveren en reproduceren van zintuiglijke prikkels. Voor oog en oor zijn in onze tijd tal van kunstmatige geheugens beschikbaar: computers, cd-schrijven, hologrammen, neurale netwerken technieken die beeld en geluid verplaatsbaar maakten in ruimte en tijd en als metaforen hun weg hebben gevonden naar theorieën over de werking van het geheugen. De metaforenmachine is een geschiedenis van het geheugen, verteld in metaforen.

Bron
www.douwedraaisma.nl



donderdag 10 april 2014

bos

In mijn herinneringen is de werkelijkheid overgewaardeerd. Ik heb een bos vol herinneringen. Meestal schijnt de zon en zingen de vogels (althans, ik denk dat het vogels zijn).
 

dinsdag 8 april 2014

onderzoek #3

Bij het onderzoeken van de herinnering, waarin de verhalen opgeborgen zijn, komen beeld en theorie bij elkaar. Dit is te zien in een aantal vroege mnemonische technieken waarbij men gebruik maakte van een beeld om hetgeen wat weer teruggehaald moest worden uit de herinnering te ondersteunen en als begrippen aan een systeem toe te voegen.

Waarom? Gewoon omdat het soms makkelijker is als je weet dat de definitie van marketing op de tweede plank van je geheugenkast ligt, naast het geboortejaar van Madonna (omdat dat nou eenmaal grappig is en een impuls geeft aan een complexe herinnering, niet omdat je het hoofd van Madonna zou zien bij de definitie van marketing - hoewel dat ook weer niet zo vergezocht is en dat in 2095 misschien wel het geval is).

Beeld werkt ondersteunend aan woord. Beeld verbeeld het woord. Beeld maakt het woord levend.

Waar ik naar zoek is het beeld waarin de verhalen in het geheugen zich bevinden.
Hoe ziet dat er uit? Hoe ziet dat geheugen er uit? Hoe zien de verhalen in dat geheugen er uit? Zijn ze herkenbaar? Hoe groot is dat? Wat voor kleur heeft dat? Is het abstract of figuratief? Mogen anderen het ook zien? Is het een duidelijk beeld? Herkenbaar? Of juist onwerkelijk?

In gesprek met mijn tweede afstudeerbegeleider, Tiemen Voorhorst, komen we op meerdere interessante inspiratiebronnen. Dit is nummer 1: Jan Rothuizen.

Hier twee stukken van het werk Fantasio - De Appel uit 2013.
Mythes, herinneringen en feiten van bezoekers verteld op papier.

Jan Rothuizen, Fantasio - De Appel, 2013 foto met tekening op film

Jan Rothuizen, Fantasio - De Appel, 2013 muurtekening

Jan Rothuizen
Beeldend kunstenaar Jan Rothuizen (1968) brengt de werkelijkheid in kaart op een manier die lastig is te definiëren. Jan Rothuizen tekent en beschrijft een werkelijkheid die persoonlijk is, maar niet fictief. Soms journalistiek, maar vaker documentair. Hij spreekt als het ware over de samensmelting van de on- en offline wereld.

Met zijn handgetekende plattegronden presenteert hij zijn verhalen op een wijze die verrassend goed past bij hoe wij in het digitale tijdperk informatie verwerken: non-lineair en gelaagd. Zijn tekeningen zijn een beeld en een verhaal tegelijk en de lezer of kijker is vrij er op zijn eigen manier doorheen te wandelen. Ook al is het pen op papier, het is een direct resultaat van deze tijd als informatietijdperk.
Ook in het totstandkomingproces combineert Rothuizen oude en nieuwe media. Hij gaat te voet op onderzoek uit – en daar buiten gebeurt ‘het’ – maar niet zonder research via Google earth en forums om alle informatielagen van een plek te bestuderen.

Hij bezoekt steden, wijken, pleinen en huizen, en noteert gaandeweg wat hij ziet, denkt en voelt. De plekken variëren van de IKEA-showroom en de rosse buurt tot de slaapkamer van een soldaat die omkwam in Afghanistan, een detentiecentrum voor illegale immigranten op Schiphol en het achterhuis van Anne Frank.

Bron
www.janrothuizen.nl

woensdag 2 april 2014

onderzoek #2

Kijk even naar deze theorie / definitie:

herinnering

her`in•ne•ring (de-woord; vrouwelijk) - herinneringen

het zich herinneren, geheugen; dat wat men zich herinnert: iem. iets in herinnering brengen; ter herinnering aan een grootse gebeurtenis; een dierbare herinnering; voorwerp dat aan iets of iem. herinnert, aandenken.

herinnering: 1 het herinneren, memorie; 2 bijgebleven indruk, beeld reminiscentie; 3 geheugen; 4 aandenken, souvenir; 5 datgene waarmee iem. herinnerd wordt iets te doen of te laten rappel.

herinnering: de terugkeer in het bewustzijn van feiten en ervaringen, in de regel uit eigen belevenis als functie van het geheugen.

herinnering: geheugen, memorie, gedachtenis, heugenis, memento, nagedachtenis, aandenken, souvenir, reminiscentie, rappel, recollectie.

...en hou dit even vast.

En dat is waar het om gaat: hoe doe je dat? En hoe deden ze dat vroeger?
Door het gebruik van mnemonische technieken. Dit is eeuwenoud en zolang er begrippen worden gevormd van wat 'herinnering' is en doet, wordt die gekoppeld aan mnemonische technieken.

Een paar mooie voorbeelden:
 
Giuloi Camillo, Geheugentheater, 1544
 
Giulio Camillo, ca. 1480 - 1544

De Italiaanse filosoof Giulio Camillo geeft het 'creëren van de wereld' weer als herinneringstheater in het werk L’Idea del Theatro (1544). Het theater is vormgegeven als een arena waarin de studenten die zijn colleges volgen, toeschouwers worden.

Het geheugentheater wordt door artiesten en schrijvers nog steeds aangehaald en naar verwezen en opnieuw geïnterpreteerd. Bijvoorbeeld in Frances Yates’s invloedrijke boek, The Art of Memory (1966) en in de publicaties van Ted Hughes (1992), Carlota Caulfield (2003), en Hilary Mantel in Wolf Hall (2009); in het werk van beeldende kunstenaars, Jean Dubuffet (1977) en Bill Viola (1985). 


Robert Fludd, Temple of Music, 1617-18

Robert Fludd, De mens en de macrokosmos, 1619


 
Robert Fludd, 1574 - 1637
 
Hij was een Brits natuurkundige, astroloog en mysticus. Hij trachtte een filosofisch systeem te vormen, gebaseerd op zowel het fysieke als het geestelijke. De mens als microkosmos bewegend in de macrokosmos, de wereld, beide als onderdelen van het universum.
 
Zijn illustratie De mens en de macrokosmos (1619) geeft binnen deze filosofie de identiteit en het bewustzijn weer.

De muziektempel is een ingewikkeld mnemonisch systeem voor noten, toonladders en andere technische aspecten van muziek. Ik begrijp uit de informatie op internet dat er slechts weinig mensen zijn die dit begrijpen.

Interessant is dat de moeilijkheidsgraad zou aangeven dat de betekenis en het beeld van deze tempel vooral voortkomen uit het bewustzijn van Fludd zelf en gebaseerd zijn op zijn eigen herinnering.